Չիլէ
Չիլէ | |||||
---|---|---|---|---|---|
| |||||
![]() | |||||
Կը ներառնէ | Արիքա եւ Փարինաքոթա, Թարափաքա, Անթոֆակասթա, Աթաքամա, Քոքիմպօ, Վալփարազիօ, Օ Հիկինզ, Մոլի, Պիոպիօ, Արուքանիա, Լոս Ռիոս, Լոս Լակոս, Այսէն, Մակելան եւ Չիլիի Անթարքթիքեան շրջանը, Սանթիակոյի տարածաշրջան եւ Նիւպլէ | ||||
Պետական լեզու | Սպաներէն | ||||
Մայրաքաղաք | Սանթիակօ | ||||
Օրէնսդիր մարմին | Չիլիի Ազգային Քոնկրես | ||||
Երկրի ղեկավար | Գաբրիէլ Փորիչ | ||||
Կառավարութեան ղեկավար | Գաբրիէլ Փորիչ | ||||
Ազգաբնակչութիւն | 19 458 000 մարդ (2021)[1] | ||||
Օրհներգ | Չիլիի Ազգային Քայլերգ | ||||
Կարգախօս | Por la razón o la fuerza, By Right or Might եւ Durch Überzeugung oder mit Gewalt | ||||
Հիմնադրուած է | 18 Սեպտեմբեր 1810 թ. | ||||
Արժոյթ |
Չիլիական Փեսօ[2] | ||||
Ժամային համակարգ | UTC−3? եւ UTC-5 | ||||
Հեռաձայնային համակարգ | +56 | ||||
Համացանցի յղում | .cl? | ||||
Մարդկային ներուժի զարգացման թիւ | 0,855[3] | ||||
thisischile.cl/?lang=en |
Չիլի (Սպաներէն՝ Chile), պաշտօնապէս՝ Չիլիի Հանրապետութիւն, երկիր է Հարաւային Ամերիկայի մէջ՝ Խաղաղական ովկիանոսի ափին։ Կը զբաղեցնէ ովկիանոսամերձ նեղ, երկար ցամաքային տարածութիւն մը։ Մայրաքաղաքն է Սանթիակօն։ Հարաւէն սահմանակից է Փերուի, հարաւ-արեւելքէն Պոլիվիոյ եւ արեւելքէն՝ Արժանթինի։
Ունի 756,950 քառ.քմ տարածութիւն[4]:
Կլիմայ[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]
Հիւսիսային Չիլին ունի արեւադարձային (միջին ամսական ջերմաստիճանը 12-22°C է, տարեկան տեղումները՝ մինչեւ 50մմ), միջին Չիլին՝ չոր մերձարեւադարձային (ջերմաստիճանը՝ 8-22°C, տեղումները՝ 100-2500մմ), հարաւային Չիլին՝ չափաւոր ովկիանոսային (ջերմաստիճանը՝ 3-14°C, տեղումները՝ 3000-7000մմ) կլիմայ։
Ներքին ջուրեր[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]
Գետերը կարճ են, կը պատկանին Խաղաղական ովկիանոսի աւազանին։ Հարաւը կան բազմաթիւ լիճեր (գլխաւորապէս սառցադաշտային)։ Մեծ գետերն են Լոան, Ուասքոն, Լիմարին, Մաուլէն, Փիօ Փիօն եւ Պէյքերը։
Բնակչութիւն[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]
![Չիլիի քաղաքները](http://chped.net/https/upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/db/%D5%89%D5%AB%D5%AC%D5%AB%D5%AB-%D5%A5%D6%80%D5%AF%D6%80%D5%AB-%D6%84%D5%A1%D6%80%D5%BF%D5%A5%D5%A6.jpg/312px-%D5%89%D5%AB%D5%AC%D5%AB%D5%AB-%D5%A5%D6%80%D5%AF%D6%80%D5%AB-%D6%84%D5%A1%D6%80%D5%BF%D5%A5%D5%A6.jpg)
![](http://chped.net/https/upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c7/Gran_Torre_Santiago_%2839693576311%29.jpg/220px-Gran_Torre_Santiago_%2839693576311%29.jpg)
Աւելի քան 90%-ը չիլիացիներ են։ Կը բնակին նաեւ զանազան հնդիկ ցեղեր, Զատիկ կղզիին մէջ՝ փոլինեզիացիներ։
Պաշտօնական լեզուն սպաներէնն է, կրօնը՝ կաթոլիկութիւնը, պաշտօնական տոմարը՝ Գրիգորեանը։
![](http://chped.net/https/upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/92/Cerro_Concepcion.jpg/220px-Cerro_Concepcion.jpg)
Մեծ քաղաքներն են Սանթիակօն, Վալփարաիսօն, Վինիա տել Մարը, Քոնսեփսիոնը, Տալաուանօն, Անթոֆաքաստան եւ Թեմուկօն։ 2021-ի տուեալներով, բնակչութեան թիւը կը հասնի 19.321 միլիոնի[5]:
Հետաքրքրական վայրեր[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]
Արուեստագէտներու խումբ մը փորած է «Պոյսենթենեալ չիլտրըն՛զ փարք» խաղավայրը Չիլիի մէջ, Սանթիակօ քաղաքին բլուրներէն մէկուն լանջին վրայ: Բլուրին գագաթը բարձրանալու համար պէտք է առնել ելեկտրական կառք մը, ապա իջնել տասնեակ մը սահնակներէն մէկուն վրայէն սահելով, կամ գագաթին վրայ մնալ՝ զմայլելու համար բացուող տեսարանով[6]: