Գեղարդ
Գեղարդ, Սուրբ Գեղարդ, տէգ, սրբազան մասունք՝ կապուած Յիսուս Քրիստոսի խաչելութեան հետ։ Ս. Գեղարդը մօտաւորապէս 15 սմ երկարութեամբ տափակ կամ եռանիստ երկաթէ տէգ է, որ փայտին ծայրը ամրացնելով, ծառայած է իբրեւ խոցող զէնք։ Հայաստանեայց Եկեղեցւոյ մէջ դարերով ընդունուած աւանդութեան համաձայն՝ Վեհափառ Հայրապետը Սրբալոյս Միւռոնը կ'օրհնէ նաեւ աստուածամուխ Ս. Գեղարդով[1]:
Գեղարդը Սրբազան Մասունք[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]
Յիսուսի խաչելութենէն ետք, հռոմէացի զինուորներէն մէկը տէգով (Գեղարդով) խոցած է խաչին վրայ մահացած Յիսուսի կողը, ուրկէ «իսկոյն արիւն եւ ջուր կ'ելլէ»: Այդ օրուընէ մահուան զէնքը՝ Գեղարդը դարձած է քրիստոնեաներու համար սրբազան մասունք։ Ըստ Հայ եկեղեցւոյ աւանդութեան, գեղարդը 33 թուականին Հայաստան բերած է Թադէոս առաքեալը, եւ երկար ժամանակ անիկա պահուած է քրիստոնեայ համայնքներուն մէջ։ 301 թուականին, երբ Հայաստանի մէջ քրիստոնէութիւնը պետական կրօնք հռչակուած է, Գեղարդը դարձած է Հայ եկեղեցւոյ սեփականութիւնը։ Յիշատակարաններ կան ըստ որոնց, Հայաստանը կամ դրացի երկիրները օգտուած են սուրբ Գեղարդէն՝ երկիրը եւ ժողովուրդը օրհնելու, պատերազմէն, տգէտներէն ազատելու համար։
Աւանդութիւն[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]
Պատմահայր Մովսէս Խորենացի կը պատմէ, որ Քրիստոսի ժամանակակից Աբգար թագաւորը անբուժելի հիւանդ էր:
Լսելով Տիրոջ հրաշագործութիւններուն եւ բժշկութիւններուն մասին՝ ան Յիսուսին նամակ ուղարկած է` խնդրելով գալ իր քաղաքը, բժշկել զինք եւ բնակիլ հոն: Յիսուս մերժած է անոր հրաւէրը, բայց Աբգարին ուղարկած է իր անձեռակերտ պատկերը, զոր Յիսուս Իր դէմքին հպումով պատճէնահանուած էր դաստառակի վրայ:
Յիսուս Քրիստոսի համբարձումէն ետք, Թադէոս Եդեսիա կու գայ եւ ծանր ախտէ կը բժշկէ Աբգար թագաւորը: Առաքեալը Հայաստան կը բերէ Քրիստոսի կողին խոցուած Ս. Գեղարդը: Աբգար թագաւորին նամակով առաքեալը կ՚երթայ Արտազ գաւառ, ուր այն ժամանակուան արքան ու անոր աղջիկը դարձի կը բերէ:
Հայ մատենագրութեան մէջ Գեղարդը՝ նիզակին խոցող հատուածը, ծայրը, կոչուած է աստուածամուխ՝ Աստուծոյ կողը մխրճուած: Իսկ ըստ եկեղեցական աւանդութեան, հարուածողը եղած է Ղունկիանոս հարիւրապետը, որ հետագային առաքեալներուն կողմէ մկրտուած եւ դարձած է քրիստոնեայ։ Ան եւս նահատակուած է քրիստոնէական հաւատքը քարոզելու համար եւ հետագային սրբադասուած է աւանդական եկեղեցիներու կողմէ[2]:
Այսօր աշխարհի տարածքին կան նմանատիպ քանի մը գեղարդներ, բայց հայ եկեղեցին աներկբայ կը հաւատայ, որ իսկական Ս. Գեղարդը կը գտնուի Էջմիածինի մէջ:
Ըստ կարգ մը յիշատակութիւններու Հայաստանի կամ դրացի երկիրներու մէջ օգտուած են Ս. Գեղարդէն՝ երկիրը եւ ժողովուրդը օրհնելու, պատերազմէն եւ աղէտներէն ազատելու համար։ Օրինակ՝ ԺԸ. դարու վերջին (1797-ին) վրաց երկու թագաւորները կը դիմեն Սիմէոն Երեւանցի եւ Ղուկաս Կարնեցի կաթողիկոսներուն՝ խնդրելով Գեղարդը տանիլ Թիֆլիս՝ ժանտախտի համաճարակը փարատելու համար: Շատ չանցած, այս հիւանդութիւնը կը վերանայ քաղաքէն: Վրաց թագաւորը, այս հրաշքը տեսնելով, չի փափաքիր Ս. Գեղարդը վերադարձնել հայերուն: Ս. Գեղարդը Թիֆլիս կը տարուի նոյն պատճառով նաեւ 1811, 1814 թուականներուն, իսկ շրջած է Անդրկովկասի մէջ՝ 1846-1847 թուականներուն[3]:
1847-ին Ս. Գեղարդը կը վերադառնայ Ս. Էջմիածնին եւ այնուհետեւ երբեք դուրս չի բերուիր: Այսօր ալ հրաշքներ կը կատարուին այս համաքրիստոնէական սրբութեան միջոցով: Տարբեր հիւանդութիւններու բուժման նպատակով Ս. Գեղարդը տարուած է նաեւ Արեւելեան Հայաստանի կարգ մը քաղաքներ:
Ս. Գեղարդը 500 տարի պահուած է Այրիվանքին մէջ եւ ի պատիւ Գեղարդին, վանքը կոչուած է Գեղարդավանք։ Հայոց կաթողիկոսները միւռոնօրհնութեան ընթացքին, Լուսաւորիչի աջին հետ Ս. Գեղարդով եւս կ'օրհնեն միւռոնը։ Ներկայիս Գեղարդը պահուած է Ս. Էջմիածինի Մայր տաճարին թանգարանին մէջ։ Գեղարդին արծաթէ մասնատուփը 1867 թուականին պատրաստուած է Պռոշեան իշխանատան յետնորդ՝ Դաւիթ եպիսկոպոսին կողմէ։